W czerwcu 2009 r. przypada 25 – rocznica powstania Federacji Młodzieży Walczącej (FMW). W deklaracji programowej FMW jako jeden z głównych celów przyjęła sobie konsolidację podzielonego i rozproszonego ruchu oporu wśród młodzieży. Patrząc z historycznej perspektywy, za wyjątkiem NZS-u, była to jedyna młodzieżowa organizacja niezależna, która po wprowadzeniu stanu wojennego zdołała zorganizować swoje struktury w skali ogólnopolskiej. Jako jedna z niewielu, próbowała także zaistnieć na mapie politycznej po roku 1989. W swoich szeregach FMW w l. 1984 -1990 skupiała młodzież nie tylko ze szkół średnich, ale także studencką i robotniczą.
Naszym celem Niepodległość!
Ideą polityczną skupiającą różne środowiska w FMW było dążenie do niepodległej i demokratycznej Polski. Znalazła ona swój wyraz już w pierwszej deklaracji ideowej FMW i była konsekwentnie stawiana na pierwszym miejscu w kolejnych dokumentach programowych i oświadczeniach. Realizując zasadę programową działania „na dziś” w poszczególnych okresach działacze Federacji różnie rozumieli ową walkę o niepodległość. W latach 1984 –1989 walka ta była przez wszystkich jednoznacznie kojarzona ze sprzeciwem wobec rządzących. Młodzież skupiona w Federacji uważała się za „pokolenie stracone dla komunistycznej władzy”. W roku 1990, stanowiącym granicę chronologiczną naszej historycznej wędrówki, osiągnięcie niepodległości w sposób jednoznaczny wiązane było z pełnym uniezależnieniem się Polski od Związku Radzieckiego. FMW popierało także wolnościowe dążenia innych narodów znajdujących się w granicach wpływów ZSRR.
Narodziny i rozwój Federacji Młodzieży Walczącej
Początki FMW są związane z Warszawą. Po konsultacjach w opozycyjnych środowiskach młodzieży szkół i zakładów pracy, pod koniec czerwca 1984 r. doszło w stolicy do utworzenia nowej organizacji o nazwie Federacja Młodzieży Walczącej. Na pierwszym spotkaniu powołano Komitet Założycielski FMW, w którego składzie znaleźli się: Artur Dąbrowski, Cezary Rautczko, Tomasz Roguski i Jacek Górski. Komitet podjął działania zmierzające do utworzenia struktur nowej formacji oraz organizacji własnego pisma. Informacje o powstaniu FMW nadawała rozgłośnia radiowa „Wolna Europa”. W pierwszych oświadczeniach i deklaracjach programowych FMW zgłosiła poparcie dla TKK NSZZ „Solidarność” oraz wyraziła chęć współpracy z Zespołem Oświaty Niezależnej i innymi organizacjami opozycyjnymi, w szczególności zaś z grupami młodzieżowymi.
Zamierzone przez Komitet Założycielski cele, zaczęły przynosić konkretne efekty. Począwszy od końca 1984 r. FMW zaczęła dynamicznie się rozwijać w całym kraju. Drugim regionem w którym zawiązano struktury organizacji był Gdańsk. Rozpoczął swoją działalność za sprawą dwóch osób Mariusza Wilczyńskiego i Klaudii Moszczyńskiej. Za oficjalną datę powstania gdańskiej Federacji przyjęto dzień 24 października 1984 r., zaś pierwszą szkołą w której prowadziła ona działalność było IX LO w Gdańsku. Wkrótce zaczęto wydawać pismo „Monit”. Wokół niego skupił się pierwszy skład FMW Gdańsk. Tworzyli go oprócz wspomnianych wyżej inicjatorów Jarosław Rybicki, Krzysztof Biskupski. Niebawem dołączyli do nich Olgierd Buchocki, Piotr Abramczyk i Zbigniew Mańczyk. Wiosną 1985r. do FMW przystąpiło środowisko „Biuletynu Informacyjnego Szkół Zawodowych” związane z Dariuszem Krawczykiem, Bartłomiejem Dróżdżem i Tomaszem Stoppą.
Wkrótce do tych pierwszych ośrodków dołączyły dalsze. W dniu 2 listopada 1985 r. akces do FMW zgłosił krakowski Ruch Młodzieży Niezależnej. Krakowskie FMW połączyło szereg grup młodzieżowych działających na terenie Krakowa i Nowej – Huty. Zajmowały się one wcześniej wspieraniem działalności podziemnej „Solidarności”, kolportażem ulotek i wydawnictw niezależnych, malowaniem wolnościowych haseł na murach. W ramach struktur FMW połączyły swoje działania i wzmocniły oddziaływanie na środowisko młodzieży Krakowa i okolic. W początkowej fazie istnienia FMW w tym regionie, na czoło wysunęły się dwie znaczące grupy nowohuckie - Piotra Fugla oraz Włodzimierza Pietrusa. Inicjatorem krakowskiej FMW był Robert Kubicz.
W pierwszym okresie działalności FMW powstały jeszcze ośrodki w Olsztynie, Wrocławiu (przyłączył się Międzyszkolny Komitet Oporu) i Szczecinie (do FMW wszedł Ruch Młodzieży Niezależnej). Największy rozkwit organizacji przypadł na l. 1987 -89. Powstawały wówczas regiony związane nie tylko z większymi ośrodkami, ale także mniejszymi miejscowościami, jak chociażby Kętrzyn, Tomaszów Mazowiecki czy Świecie.
Wybrane formy działalności
Jedną z głównych form niezależnej działalności prowadzonej przez Federację Młodzieży Walczącej była działalność wydawnicza. Do dzisiaj udało się ustalić 135 tytułów podziemnej prasy wydawanej przez FMW w l. 1984 -1990. W zasadzie nie udało się w tych latach stworzyć pisma o zasięgu ogólnopolskim. Wśród najważniejszych pism o zasięgu regionalnym można wymienić: Gdańsk („Monit”, „BISZ”), Gdynia („Antymantyka”), Kraków („ABC”, „BMW” Biuletyn Młodzieży Walczącej), Warszawa („Nasze Wiadomości”, „Bunt”, „Sarmata”), Wrocław („Barykada”, „Szkoła”), Łódź („Zawsze Solidarni”, „Glizda”), Warmia i Mazury („Larwa”, „Sąd Kapturowy”), Szczecin („Lustro”) Płock – Kutno („Orlęta”), Bydgoszcz („Spod Ławki”), Poznań („Wiarus”), Tomaszów Mazowiecki („Kornik”), Tarnów („BIMST” Biuletyn Informacyjny Młodzieży Szkół Tarnowa), Kielce („Jodła”), Nowy Sącz („Za pięć dwunasta”).
Najbardziej zaś widoczną formą działalności FMW w skali całego kraju były inicjatywy podejmowane przez tzw. Grupy Wykonawcze (GW). Powstały one, jako wyraz rozczarowania stylem działania opozycji w drugiej połowie lat 80. Pierwsze GW FMW zostały zorganizowane w październiku 1984 r. w Gdańsku. Pomysł ten przeniósł się na wszystkie środowiska FMW w kraju. Najbardziej powszechne formy działania GW to akcje ulotkowe, malowanie haseł na murach i rozlepianie plakatów, akcje dywersyjne i sabotażowe. W rzeczywistości zakres działań GW był znacznie szerszy niż wymienione powyżej akcje i obejmował także prowadzenie manifestacji i akcji protestacyjnych, w których brała udział Federacja.
W niektórych regionach GW FMW wykazywały się indywidualnymi inicjatywami. Przykładowo w Krakowie systematycznie zakłócano spokój osobom z komunistycznego establishmentu, a także ludzi kultury i nauki, którzy kolaborowali z systemem komunistycznym. Przykładem takiego działania może być permanentne dzwonienie w godzinach nocnych do krakowskiego aktora i dziennikarza Bronisława Cieślaka oraz historyka prof. Aleksandra Krawczuka. Jedną z najbardziej spektakularnych akcji GW FMW Gdańsk, było rozwieszenie w dniu 6 października 1985 r. podczas meczu piłkarskiego na stadionie gdańskiej Lechii transparentu z napisem „13 X – BOJKOT – Solidarność”. Zawisł on na płocie odgradzającym trybuny od boiska w 55 minucie meczu Lechia –Ruch, po strzeleniu bramki przez piłkarzy z Gdańska. Akcja stała się pretekstem do skandowania przez kibiców haseł solidarnościowych.
Strajki 1988
Wiosną 1988 r. wybuchła w Polsce pierwsza od dłuższego czasu fala strajkowa. Od początku protesty te wspierali działacze FMW. W Krakowie organizowali dostawy żywności i innych potrzebnych rzeczy dla strajkujących hutników. Grupy Wykonawcze wykonały setki napisów na murach całego Krakowa – „Huta strajkuje!”. Ponadto współorganizowały manifestacje poparcia dla protestujących. W wielu szkołach Krakowa z inicjatywy FMW odbyły się w tym okresie tzw. „przerwy milczenia”.
W dniu 2 maja wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej. Zorganizowali go młodzi robotnicy, wśród nich działacz FMW śp. Tadeusz Duffek. Federacja Młodzieży Walczącej włączyła się w strajk na stoczni i wydatnie wsparła protest majowy na wielu płaszczyznach. Przedstawiciele FMW organizowali stoczniową poligrafię strajkową. Prowadzili także działalność poza stocznią. Dokonywano akcji ulotkowych, malowania murów, pojawiały się inicjatywy poparcia strajkujących robotników w szkołach w formie przerw milczenia. Wielu działaczy FMW codziennie angażowało się w pracę kurierów, którzy zapewniali strajkującym komunikację ze światem. Podobne działania podjęto podczas strajków w sierpniu 1988 r.
W atmosferze okrągłego stołu
Po zakończonych strajkach w kraju nastąpiło kolejne, ostatnie już ożywienie niezależnych organizacji młodzieżowych, które zaczęły wieść prym w ulicznych demonstracjach. Stały się one w tym czasie podstawową trybuną wyrażania opinii młodzieży i często przybierały bardzo radykalny charakter, co powodowało pogłębianie się konfliktu między młodzieżową opozycją a „Solidarnością”. Z dnia na dzień negatywne nastawienie młodzieży kierowało się coraz bardziej nie tylko stronę komunistycznej władzy, ale również tą części opozycji, która z władzami zasiadła do „okrągłego stołu”. W tym okresie nastąpił chwilowy rozłam w Federacji Młodzieży Walczącej, który w efekcie doprowadził do osadzenia jej w gronie organizacji o orientacji prawicowej i jednoznacznie antykomunistycznych. Jesienią 1989 r. w różnych szkołach na terenie kraju FMW podjęła próby jawnej działalności. Jednak tym co zapisało się na karty historii tego okresu była walka młodzieży z różnych formacji, w tym z FMW, z dogorywająca partią i jej przybudówkami.
Jesienią 1989 r. krakowska młodzież pod sztandarami Federacji Młodzieży Walczącej w wyniku wielu manifestacji doprowadziła do likwidacji w Nowej Hucie znienawidzonego przez mieszkańców symbolu komunistycznej władzy – pomnika Lenina. W styczniu 1990 r. Gdańsk i krakowska FMW była jednym z inicjatorów okupacji budynków KW PZPR oraz ZSMP. Były to ostatnie spektakularne akcje przeprowadzone przez Federację. W późniejszym okresie organizacja próbowała legalnej działalności politycznej.
Tekst z ES
Wydawnictwo FMW Gdańsk (inne nazwy: Oficyna Wydawnicza FMW Gdańsk; Wydawnictwo FMW Monit). Wydawnictwo działało w latach 1985-1990 w Gdańsku i było jednym z niewielu młodzieżowych niezależnych wydawnictw w kraju. Twórcą i organizatorem Wydawnictwa FMW był Dariusz Krawczyk. W działalność wydawnictwa w różnym okresie zaangażowani byli także: Tomasz Stoppa, Robert Kwiatek, Bogdan Falkiewicz. Aktywność wydawnicza gdańskiej grupy Federacji Młodzieży Walczącej przejawiała się głównie na polu druku niezależnej prasy młodzieżowej. FMW firmowała kilkanaście niezależnych pism o charakterze regionalnym, szkolnym i środowiskowym.
Z rąk podziemnych drukarzy związanych z wydawnictwem wychodziły nie tylko pisma FMW, ale także innych niezależnych organizacji młodzieżowych z Gdańska i różnych części kraju (m.in.: Kętrzyna, Olsztyna, Szczecina, Świecia, Bydgoszczy, Nowego Sącza). Drukowano również dla podziemnych struktur „Solidarności”, m.in. podczas majowych strajków w 1988, kiedy to Dariusz Krawczyk przedarł się na teren Stoczni im. Lenina, biegnąc między kordonami ZOMO z plecakiem wypełnionym „domowej roboty” sprzętem poligraficznym. Parę godzin później światło dzienne ujrzały komunikaty KS oraz stoczniowy biuletyn informacyjny. W tych dniach codziennie wydawano „Monit”, ukazał się też pierwszy numer „Antymantyki” – pisma FMW Gdynia. Członkowie Federacji związani z wydawnictwem wspierali wówczas strajki także poza Stocznią, drukując ulotki i prasę strajkową. Dużą rolę odegrali wówczas: Robert Kwiatek, Bogdan Falkiewicz i Mariusz Roman. „Monit”, pismo regionalne Federacji, stało się w tych dniach dziennikiem. Z logiem Wydawnictwa FMW Gdańsk odnajdziemy również inne wydawnictwa konspiracyjne: ulotki, plakaty, znaczki poczty podziemnej, kalendarze, kartki pocztowe, plany lekcji. Wydano także sześć książek, m.in. Sierpień w Gdańsku (1985); Ryszarda Kuklińskiego Wojnę z narodem (1988); Güntera Grassa Aż do wymiotów (1989). W Wydawnictwie FMW drukowano wszystkimi możliwymi metodami znanymi drukarzom z podziemia, a więc na tzw. ramce, powielaczu, sitodrukiem, offsetem i szablonami. W ramach działalności wydawniczej, staraniem najpierw Dariusz Krawczyka, później także Olgierda Buchockiego, wydano również cztery kasety z piosenkami Jacka Kaczmarskiego, Piotra Gintrowskiego i A. Krzysztoń oraz zespołów rockowych Róże Europy i Kult.
ks. Jarosław Wąsowicz SDB